اوراق قرضه، به عنوان یکی از پرطرفدارترین ابزارهای مالی در بازارهای جهانی، نقش مهمی در تأمین مالی دولت‌ها، شرکت‌ها و پروژه‌های مختلف ایفا می‌کنند. این اوراق در واقع نوعی قرارداد بدهی است که بر اساس آن، سرمایه‌گذار مبلغی را به دولت یا شرکت وام می‌دهد و در ازای آن، علاوه بر بازپرداخت اصل مبلغ در سررسید، سود مشخصی را در دوره‌های معین دریافت می‌کند.
اوراق مشارکت نیز به عنوان ابزاری برای تأمین مالی طرح‌ها و پروژه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد و در بسیاری از جنبه‌ها شباهت‌هایی با اوراق قرضه دارد. با این حال، بین این دو نوع اوراق تفاوت‌هایی وجود دارد که در مقالات پیشین به تفصیل به آن‌ها پرداخته‌ایم.
برای سرمایه‌گذاران علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری در اوراق قرضه و مشارکت، درک تفاوت‌های این دو ابزار مالی از اهمیت بالایی برخوردار است. با مطالعه دقیق ویژگی‌ها و شرایط هر یک از این اوراق، می‌توان تصمیم سرمایه‌گذاری مناسب‌تری اتخاذ کرد. توصیه می‌شود برای کسب اطلاعات بیشتر، مقالات تخصصی مرتبط با این موضوع را مطالعه نمایید
اوراق مشارکت
اوراق مشارکت نوعی اوراق بهادار است که به منظور تأمین مالی پروژه‌های عمرانی، تولیدی و خدماتی، از سوی نهادهای مختلفی همچون دولت، شهرداری‌ها، شرکت‌های دولتی و خصوصی منتشر می‌شود. سرمایه‌گذاران با خرید این اوراق، در واقع به عنوان شریک در پروژه موردنظر محسوب شده و در سود حاصل از آن سهیم می‌شوند.
ناشرین اوراق مشارکت می‌توانند شامل بانک‌ها، شرکت‌های سرمایه‌گذاری، موسسات مالی و اعتباری و سایر نهادهای مجاز باشند. این اوراق معمولاً از طریق بورس اوراق بهادار یا شعب بانک‌های منتخب عرضه و معامله می‌شوند.
انواع اوراق مشارکت
اوراق مشارکت یکی از ابزارهای مالی است که دولت، شهرداری‌ها، شرکت‌های دولتی و خصوصی برای تأمین مالی طرح‌های عمرانی و زیرساختی از آن استفاده می‌کنند. در حقیقت، با خرید اوراق مشارکت، سرمایه‌گذاران به نوعی در پروژه مورد نظر شریک می‌شوند و در ازای آن، سود مشخصی را دریافت می‌کنند.
انواع مختلفی از اوراق مشارکت وجود دارد که با توجه به ویژگی‌های آن‌ها، برای سرمایه‌گذاران با ریسک‌پذیری و اهداف مالی متفاوت مناسب هستند. در ادامه به برخی از مهم‌ترین انواع اوراق مشارکت می‌پردازیم.
اوراق مشارکت ساده
این نوع اوراق، متداول‌ترین نوع اوراق مشارکت است و به دلیل تضمین بازپرداخت اصل و سود، برای سرمایه‌گذاران محافظه‌کار مناسب‌تر است. در این نوع اوراق، سرمایه‌گذار پس از خرید، سودهای فصلی دریافت می‌کند و در پایان دوره، اصل پول خود را بازپس می‌گیرد.
اوراق مشارکت قابل تبدیل به سهام
این نوع اوراق مشارکت، قابلیت تبدیل شدن به سهام شرکت ناشر را دارد. اگر شرکت ناشر در آینده وضعیت مالی خوبی پیدا کند، ارزش سهام آن افزایش می‌یابد و سرمایه‌گذار با تبدیل اوراق مشارکت خود به سهام، سود بیشتری کسب خواهد کرد. اما باید توجه داشت که این نوع اوراق ریسک بیشتری نسبت به اوراق مشارکت ساده دارد.
اوراق مشارکت قابل تعویض
این نوع اوراق، قابلیت تعویض با سهام شرکت‌های دیگر را دارد. در این حالت، ناشر اوراق موظف است تا پایان دوره، سهام شرکت‌های مورد نظر را برای تعویض با اوراق مشارکت سرمایه‌گذاران نگهداری کند.
اوراق مشارکت بورسی و غیربورسی
از نظر محل معامله، اوراق مشارکت به دو دسته بورسی و غیربورسی تقسیم می‌شود. اوراق مشارکت بورسی در بازار بورس معامله می‌شوند و قیمت آن‌ها بر اساس عرضه و تقاضا تعیین می‌شود. در مقابل، اوراق مشارکت غیربورسی در خارج از بورس معامله می‌شوند و قیمت آن‌ها توسط ناشر تعیین می‌شود.
لازم به ذکر است که اوراق مشارکت ساده و بانام، رایج‌ترین نوع اوراق مشارکت هستند و انواع دیگری مانند قابل تبدیل به سهام و قابل تعویض با سهام، کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرند.
در نهایت، تصمیم‌گیری برای سرمایه‌گذاری در اوراق مشارکت نیازمند بررسی دقیق شرایط بازار، ریسک‌پذیری فردی و اهداف مالی سرمایه‌گذار است. توصیه می‌شود قبل از هرگونه سرمایه‌گذاری، با مشاور مالی متخصص مشورت کنید.
مزایای سرمایه گذاری در اوراق مشارکت
اوراق مشارکت یکی از ابزارهای سرمایه‌گذاری است که در سال‌های اخیر محبوبیت فراوانی پیدا کرده است. این اوراق در واقع نوعی بدهی برای شرکت‌ها یا دولت‌ها محسوب می‌شوند که با پرداخت سود مشخصی به دارندگان، سرمایه جذب می‌کنند. سرمایه گذاری در اوراق مشارکت مزایای متعددی دارد که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم.
سود تضمینی یکی از مهم‌ترین مزایای اوراق مشارکت، سود تضمینی آن است. برخلاف بسیاری از سرمایه‌گذاری‌ها که بازدهی آن‌ها وابسته به شرایط بازار است، سود اوراق مشارکت از پیش تعیین شده و معمولاً توسط نهادهای دولتی تضمین می‌شود. این ویژگی برای افرادی که به دنبال سرمایه‌گذاری با ریسک پایین هستند، بسیار جذاب است.
معافیت مالیاتی یکی دیگر از مزایای قابل توجه اوراق مشارکت، معافیت مالیاتی سود آن است. در بسیاری از کشورها، سود حاصل از اوراق مشارکت از پرداخت مالیات معاف است که باعث افزایش بازدهی نهایی سرمایه‌گذاری می‌شود. این مزیت به ویژه برای سرمایه‌گذاران با درآمد بالا می‌تواند بسیار جذاب باشد.
قابلیت نقدشوندگی بالا اوراق مشارکت معمولاً در بازار بورس قابل معامله هستند و از نقدشوندگی بالایی برخوردارند. این بدان معناست که سرمایه‌گذاران می‌توانند در صورت نیاز، اوراق مشارکت خود را به راحتی به نقدینگی تبدیل کنند. این ویژگی برای سرمایه‌گذارانی که نیاز به دسترسی سریع به سرمایه خود دارند، بسیار مهم است.
کم ریسک بودن سرمایه‌گذاری در اوراق مشارکت نسبت به برخی از ابزارهای سرمایه‌گذاری دیگر مانند سهام، ریسک کمتری دارد. این به دلیل تضمین اصل سرمایه و سود اوراق مشارکت است. البته لازم به ذکر است که ریسک صفر وجود ندارد و عوامل مختلفی می‌توانند بر ارزش اوراق مشارکت تأثیر بگذارند.
تنوع سبد سرمایه‌گذاری اوراق مشارکت می‌تواند به عنوان یک ابزار متنوع‌سازی سبد سرمایه‌گذاری مورد استفاده قرار گیرد. با ترکیب اوراق مشارکت با سایر ابزارهای سرمایه‌گذاری مانند سهام و طلا، می‌توان ریسک کلی سبد سرمایه‌گذاری را کاهش داد.
معایب سرمایه‌گذاری در اوراق مشارکت
اوراق مشارکت یکی از ابزارهای سرمایه‌گذاری است که دولت یا نهادهای عمومی برای تامین مالی پروژه‌های عمرانی و زیرساختی منتشر می‌کنند. این اوراق به نوعی قرض دادن پول به دولت یا نهاد مربوطه است و در مقابل، سرمایه‌گذار سود مشخصی را دریافت می‌کند. با این حال، مانند هر سرمایه‌گذاری دیگری، اوراق مشارکت نیز معایبی دارد که قبل از تصمیم‌گیری برای سرمایه‌گذاری باید به آن‌ها توجه کرد.
یکی از معایب اصلی اوراق مشارکت، بازدهی نسبتا پایین آن نسبت به سایر ابزارهای سرمایه‌گذاری است. سود تضمینی اوراق مشارکت معمولاً کمتر از سودآوری سایر سرمایه‌گذاری‌های پرریسک مانند سهام است. این موضوع برای سرمایه‌گذارانی که به دنبال بازدهی بالا هستند، ممکن است جذاب نباشد.
همچنین، نقدشوندگی اوراق مشارکت نسبت به برخی از ابزارهای مالی دیگر پایین‌تر است. به عبارت دیگر، فروش اوراق مشارکت قبل از سررسید آن ممکن است با مشکلاتی همراه باشد و ممکن است نتوانید به سرعت پول خود را بازگردانید. این موضوع برای سرمایه‌گذارانی که نیاز به نقدینگی سریع دارند، می‌تواند مشکل‌ساز باشد.
از طرف دیگر، ارزش اسمی اوراق مشارکت ممکن است تحت تاثیر نوسانات نرخ بهره قرار گیرد. اگر نرخ بهره افزایش یابد، ارزش اوراق مشارکت کاهش می‌یابد و برعکس. این موضوع ریسک سرمایه‌گذاری در اوراق مشارکت را افزایش می‌دهد.
علاوه بر این، برخی از اوراق مشارکت دارای دوره بازخرید طولانی هستند. این بدان معناست که سرمایه‌گذار برای مدت طولانی نمی‌تواند به پول خود دسترسی داشته باشد. این موضوع برای سرمایه‌گذارانی که نیاز به بازگشت سرمایه در کوتاه‌مدت دارند، مناسب نیست.
در نهایت، باید توجه داشت که سرمایه‌گذاری در اوراق مشارکت بدون ریسک نیست. اگرچه دولت یا نهاد صادرکننده اوراق معمولاً تضمین بازپرداخت اصل پول را می‌دهد، اما ممکن است در شرایط خاص اقتصادی، توانایی بازپرداخت سود یا اصل پول با مشکل مواجه شود.
در نتیجه، سرمایه‌گذاری در اوراق مشارکت باید با دقت و بررسی کامل صورت گیرد. سرمایه‌گذاران باید با توجه به شرایط مالی خود، اهداف سرمایه‌گذاری، تحمل ریسک و بازدهی مورد انتظار، تصمیم بگیرند که آیا این نوع سرمایه‌گذاری برای آن‌ها مناسب است یا خیر. همچنین، توصیه می‌شود قبل از هرگونه تصمیم‌گیری، مشاوره با یک مشاور مالی متخصص را در نظر بگیرید.
اوراق قرضه
اوراق قرضه نوعی ابزار مالی است که به موجب آن، سرمایه‌گذار مبلغی را به عنوان وام به ناشر اوراق (که معمولاً دولت، شرکت یا سازمان است) پرداخت می‌کند. در مقابل، ناشر اوراق متعهد می‌شود که در دوره‌های زمانی مشخص، مبلغی را به عنوان سود (کوپن) به سرمایه‌گذار پرداخت کند و در پایان دوره سررسید، اصل مبلغ را به طور کامل بازپرداخت نماید.
به عبارت دیگر، اوراق قرضه قراردادهایی هستند که به ناشران امکان می‌دهند تا با جذب سرمایه از عموم مردم، به تأمین مالی پروژه‌های خود بپردازند. سرمایه‌گذاران نیز با خرید اوراق قرضه، علاوه بر مشارکت در تأمین مالی پروژه‌های سودآور، از درآمد ثابت ناشی از پرداخت کوپن بهره‌مند می‌شوند.
مکانیزم عملکرد اوراق قرضه به این صورت است که سرمایه‌گذار با خرید یک اوراق قرضه، در واقع به ناشر اوراق قرض می‌دهد. شرایط این قرارداد، از جمله نرخ کوپن، دوره بازپرداخت سود و تاریخ سررسید، در هنگام انتشار اوراق مشخص می‌شود.
مثال‌هایی از اوراق قرضه
اوراق قرضه به عنوان یکی از ابزارهای سرمایه‌گذاری، در اقتصاد نقش مهمی ایفا می‌کند. این ابزار در واقع نوعی قرارداد بدهی است که بین صادرکننده و سرمایه‌گذار منعقد می‌شود. صادرکننده، که می‌تواند دولت، شرکت یا سازمان دیگری باشد، با صدور اوراق قرضه، مبلغی را از سرمایه‌گذاران قرض می‌گیرد و در قبال آن تعهد می‌کند که در زمان مشخصی، اصل پول به همراه سود مشخصی را به سرمایه‌گذاران بازپرداخت کند.
مثال اول: اوراق قرضه دولتی
یکی از رایج‌ترین انواع اوراق قرضه، اوراق قرضه دولتی است. دولت‌ها برای تامین مالی پروژه‌های زیرساختی، پرداخت بدهی‌ها یا پوشش کسری بودجه، اقدام به صدور این اوراق می‌کنند. برای مثال، دولت ایران ممکن است برای ساخت یک بزرگراه جدید، اوراق قرضه دولتی منتشر کند. سرمایه‌گذاران با خرید این اوراق، در واقع به دولت وام می‌دهند و در ازای آن سود دریافت می‌کنند.
مثال دوم: اوراق قرضه شرکتی
شرکت‌ها نیز برای تامین مالی فعالیت‌های خود، از جمله توسعه محصولات جدید، خرید تجهیزات، یا بازپرداخت بدهی‌ها، می‌توانند اوراق قرضه منتشر کنند. به عنوان مثال، یک شرکت خودروسازی برای توسعه یک مدل جدید خودرو، ممکن است اوراق قرضه منتشر کند. سرمایه‌گذاران با خرید این اوراق، به شرکت وام می‌دهند و در ازای آن سود دریافت می‌کنند.
مثال سوم: اوراق قرضه شهرداری
شهرداری‌ها نیز مانند دولت‌ها می‌توانند برای تامین مالی پروژه‌های شهری، مانند ساخت مدارس، بیمارستان‌ها یا زیرساخت‌های شهری، اقدام به صدور اوراق قرضه کنند. برای مثال، شهرداری تهران ممکن است برای ساخت یک متروی جدید، اوراق قرضه منتشر کند. سرمایه‌گذاران با خرید این اوراق، به شهرداری وام می‌دهند و در ازای آن سود دریافت می‌کنند.
لازم به ذکر است که اوراق قرضه انواع مختلفی دارند که هر کدام ویژگی‌های خاص خود را دارند. برخی از این ویژگی‌ها شامل نرخ بهره، مدت زمان سررسید، نوع پرداخت سود و رتبه اعتباری صادر کننده هستند. سرمایه‌گذاران باید قبل از خرید اوراق قرضه، به این عوامل توجه کنند و با توجه به شرایط مالی و ریسک‌پذیری خود، تصمیم‌گیری کنند.
اوراق قرضه بر اساس ویژگی‌های مختلفی طبقه‌بندی می‌شوند. یکی از مهم‌ترین معیارهای طبقه‌بندی، نرخ بهره است. اوراق قرضه می‌توانند دارای نرخ بهره ثابت یا شناور باشند. در اوراق قرضه با نرخ بهره ثابت، میزان سود پرداختی در طول دوره سرمایه‌گذاری ثابت است، در حالی که در اوراق قرضه با نرخ بهره شناور، این میزان سود به نرخ‌های مرجع مانند نرخ تورم یا نرخ بین‌بانکی وابسته بوده و ممکن است در طول زمان تغییر کند.
از نظر مدت زمان تا سررسید نیز، اوراق قرضه به سه دسته کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت تقسیم می‌شوند. اوراق کوتاه‌مدت معمولاً دارای سررسیدی کمتر از یک سال، اوراق میان‌مدت با سررسیدی بین یک تا ده سال و اوراق بلندمدت با سررسیدی بیش از ده سال هستند.
انواع اوراق قرضه
انواع مختلفی از اوراق قرضه وجود دارد که بر اساس عوامل مختلفی مانند ناشر، مدت سررسید، نرخ بهره و سایر ویژگی‌ها طبقه‌بندی می‌شوند. در ادامه به برخی از مهم‌ترین انواع اوراق قرضه می‌پردازیم:
اوراق قرضه دولتی
اوراق قرضه دولتی توسط دولت‌ها برای تامین کسری بودجه و اجرای پروژه‌های عمرانی صادر می‌شود. این نوع اوراق معمولاً دارای ریسک پایین‌تری نسبت به سایر انواع اوراق قرضه هستند، زیرا دولت‌ها معمولاً توانایی بیشتری برای بازپرداخت بدهی‌های خود دارند. اوراق قرضه دولتی به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
- اوراق خزانه: این اوراق توسط دولت مرکزی صادر می‌شوند و معمولاً دارای کمترین ریسک هستند.
- اوراق شهرداری: این اوراق توسط شهرداری‌ها و سایر نهادهای محلی صادر می‌شوند و ریسک آن‌ها نسبت به اوراق خزانه کمی بالاتر است.
اوراق قرضه شرکتی
اوراق قرضه شرکتی توسط شرکت‌ها برای تامین سرمایه مورد نیاز برای توسعه کسب‌وکار، خرید تجهیزات یا بازپرداخت بدهی‌های موجود صادر می‌شوند. ریسک این نوع اوراق به اعتبار و وضعیت مالی شرکت صادرکننده بستگی دارد. اوراق قرضه شرکتی به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
- اوراق قرضه با رتبه اعتباری بالا: این اوراق توسط شرکت‌های با وضعیت مالی قوی و سابقه پرداخت منظم سود صادر می‌شوند و ریسک کمتری دارند.
- اوراق قرضه با رتبه اعتباری پایین : این اوراق توسط شرکت‌هایی با وضعیت مالی ضعیف‌تر صادر می‌شوند و ریسک بالاتری دارند.
اوراق قرضه قابل تبدیل
این نوع اوراق قرضه به دارندگان خود حق می‌دهد تا اوراق قرضه را به سهام عادی شرکت تبدیل کنند. نرخ تبدیل از پیش تعیین شده است و معمولاً در شرایطی که قیمت سهام شرکت افزایش می‌یابد، برای دارندگان اوراق قرضه سودآور است.
اوراق قرضه با کوپن صفر
این اوراق قرضه در زمان صدور هیچ سود دوره‌ای پرداخت نمی‌کنند. در عوض، ارزش اسمی اوراق قرضه در سررسید به دارنده پرداخت می‌شود. بازده این نوع اوراق از اختلاف بین قیمت خرید و ارزش اسمی آن حاصل می‌شود.
اوراق قرضه شناور
نرخ بهره این نوع اوراق قرضه بر اساس یک شاخص مشخص مانند نرخ بهره بین بانکی تغییر می‌کند. به این ترتیب، ریسک نوسانات نرخ بهره برای سرمایه‌گذار کاهش می‌یابد.
مزایای سرمایه گذاری در اوراق قرضه
اوراق قرضه به عنوان یکی از ابزارهای سرمایه‌گذاری محبوب شناخته می‌شود و بسیاری از افراد برای حفظ و افزایش ارزش دارایی‌های خود به آن روی می‌آورند. این ابزار مالی با مزایای متعددی همراه است که در ادامه به بررسی آن‌ها خواهیم پرداخت.
یکی از مهم‌ترین مزایای اوراق قرضه، درآمد ثابت و منظم آن است. سرمایه‌گذاران با خرید اوراق قرضه، حق دریافت سود مشخصی را در بازه‌های زمانی معین کسب می‌کنند. این درآمد ثابت می‌تواند به عنوان یک منبع درآمد پایدار برای افراد بازنشسته یا افرادی که به دنبال درآمد منظم هستند، مفید باشد.
از سوی دیگر، اوراق قرضه به عنوان یک سرمایه‌گذاری نسبتا کم ریسک شناخته می‌شود. در مقایسه با سایر ابزارهای سرمایه‌گذاری مانند سهام، ریسک زیان در اوراق قرضه کمتر است. البته این به معنای عدم وجود ریسک نیست و سرمایه‌گذاران باید به عوامل مختلفی مانند ریسک اعتباری ناشر اوراق قرضه توجه کنند.
همچنین، اوراق قرضه می‌توانند نقش مهمی در تنوع‌سازی سبد سرمایه‌گذاری ایفا کنند. ترکیب اوراق قرضه با سایر ابزارهای سرمایه‌گذاری مانند سهام و املاک می‌تواند به کاهش ریسک کلی سبد سرمایه‌گذاری کمک کند.
علاوه بر این، برخی از اوراق قرضه از معافیت مالیاتی برخوردار هستند. این مزیت می‌تواند برای سرمایه‌گذاران جذاب باشد، زیرا باعث افزایش بازدهی پس از کسر مالیات می‌شود.
در نهایت، اوراق قرضه می‌توانند به عنوان یک ابزار حفظ ارزش سرمایه مورد استفاده قرار گیرند. در شرایطی که نرخ تورم بالا است، سرمایه‌گذاری در اوراق قرضه می‌تواند از کاهش ارزش پول محافظت کند.
معایب سرمایه گذاری در اوراق قرضه
اوراق قرضه به عنوان یکی از ابزارهای سرمایه‌گذاری محبوب شناخته می‌شود و بسیاری از افراد برای حفظ ارزش دارایی‌های خود به آن روی می‌آورند. اما مانند هر سرمایه‌گذاری دیگری، اوراق قرضه نیز دارای معایبی است که سرمایه‌گذاران باید پیش از تصمیم‌گیری به آن‌ها توجه کنند.
یکی از مهم‌ترین معایب اوراق قرضه، بازدهی نسبتا پایین آن نسبت به سایر ابزارهای سرمایه‌گذاری مانند سهام است. اگرچه اوراق قرضه به عنوان سرمایه‌گذاری با ریسک پایین شناخته می‌شود، اما در مقابل، بازدهی آن نیز پایین‌تر است. در شرایطی که نرخ تورم بالا باشد، ممکن است ارزش واقعی بازدهی اوراق قرضه کاهش یافته و قدرت خرید سرمایه گذار را تحت تاثیر قرار دهد.
از سوی دیگر، ریسک اعتباری یکی دیگر از مواردی است که سرمایه‌گذاران در اوراق قرضه با آن مواجه هستند. احتمال دارد که ناشر اوراق قرضه (دولت یا شرکت) نتواند تعهدات خود را در پرداخت سود و اصل سرمایه برآورده کند. این امر می‌تواند منجر به ضرر برای سرمایه‌گذاران شود. به همین دلیل، ارزیابی اعتبار ناشر اوراق قرضه قبل از سرمایه‌گذاری بسیار مهم است.
همچنین، ارزش بازار اوراق قرضه تحت تاثیر تغییرات نرخ بهره قرار دارد. افزایش نرخ بهره باعث کاهش قیمت اوراق قرضه می‌شود و برعکس، کاهش نرخ بهره منجر به افزایش قیمت آن خواهد شد. بنابراین، سرمایه‌گذاران باید به تغییرات نرخ بهره توجه کرده و ریسک نوسانات قیمت را در نظر بگیرند.
علاوه بر این، نقدشوندگی اوراق قرضه نیز ممکن است محدود باشد، به خصوص در مورد اوراق قرضه با سررسید طولانی‌تر. در این شرایط، سرمایه‌گذار ممکن است نتواند به راحتی اوراق قرضه خود را به نقد تبدیل کند و مجبور شود با ضرر آن را بفروشد.
در نهایت، سرمایه‌گذاری در اوراق قرضه به معنای قفل کردن سرمایه برای مدت مشخصی است. در طول این دوره، سرمایه‌گذار دسترسی محدودی به سرمایه خود دارد و نمی‌تواند از فرصت‌های سرمایه‌گذاری دیگری بهره‌مند شود.
تفاوت اوراق قرضه و اوراق مشارکت
اوراق قرضه و اوراق مشارکت هر دو از ابزارهای مالی هستند که برای تامین مالی پروژه‌ها و کسب سود توسط سرمایه‌گذاران مورد استفاده قرار می‌گیرند. با این حال، تفاوت‌های اساسی بین این دو نوع اوراق وجود دارد که آن‌ها را از یکدیگر متمایز می‌سازد.
یکی از مهم‌ترین تفاوت‌های اوراق قرضه و اوراق مشارکت در ماهیت سوددهی آن‌ها نهفته است. اوراق قرضه به دلیل پرداخت سود مشخص و از پیش تعیین‌شده، از دیدگاه بانکداری اسلامی ربوی تلقی می‌شود و به همین دلیل در نظام اقتصادی ایران جایگاهی ندارد. در مقابل، اوراق مشارکت با بهره‌گیری از سازوکارهای اسلامی مانند مشارکت در سود و زیان، از نظر شرعی مجاز شناخته می‌شوند.
سود پرداختی در اوراق مشارکت به صورت دو بخش سود قطعی و سود مشارکت محاسبه می‌شود. سود قطعی به عنوان پاداش سرمایه‌گذاری اولیه در نظر گرفته می‌شود و سود مشارکت نیز بر اساس عملکرد پروژه و سهم سرمایه‌گذار در آن محاسبه می‌شود. این در حالی است که در اوراق قرضه، سود به صورت ثابت و از پیش تعیین‌شده پرداخت می‌شود.
هدف از انتشار اوراق مشارکت معمولاً تامین مالی پروژه‌های عمرانی، تولیدی یا خدماتی مشخصی است. به عبارت دیگر، منابع حاصل از فروش اوراق مشارکت صرفاً در همان پروژه تعریف شده سرمایه‌گذاری می‌شود. در مقابل، اوراق قرضه ممکن است برای تامین مالی عمومی یا اهداف چندگانه منتشر شود.
از دیگر تفاوت‌های این دو نوع اوراق می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ماهیت حقوقی: دارندگان اوراق مشارکت در واقع شریک پروژه محسوب می‌شوند و در سود و زیان آن سهیم هستند. در حالی که دارندگان اوراق قرضه صرفاً طلبکار هستند.
- ریسک سرمایه‌گذاری: ریسک سرمایه‌گذاری در اوراق مشارکت به دلیل وابستگی به عملکرد پروژه بیشتر از اوراق قرضه است.
- بازار ثانویه: بازار ثانویه اوراق مشارکت ممکن است به اندازه بازار ثانویه اوراق قرضه توسعه نیافته باشد.
سخن پایانی
اوراق قرضه و اوراق مشارکت، دو ابزار مالی پرکاربرد در بازارهای سرمایه هستند که هر یک ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود را دارند. هر دو این ابزارها به منظور تأمین مالی شرکت‌ها، دولت‌ها و پروژه‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند و سرمایه‌گذاران را قادر می‌سازند تا با سرمایه‌گذاری در آن‌ها، ضمن دریافت سود، به رشد اقتصاد نیز کمک کنند.
با وجود شباهت‌های ظاهری، این دو ابزار مالی تفاوت‌های اساسی با یکدیگر دارند. از جمله مهم‌ترین تفاوت‌ها می‌توان به ماهیت شرعی آن‌ها اشاره کرد. اوراق قرضه به دلیل ماهیت ربوی خود، با اصول بانکداری اسلامی مطابقت ندارد و در بسیاری از کشورهایی که قوانین اسلامی بر آن‌ها حاکم است، از جمله ایران، قابل انتشار نیست. در مقابل، اوراق مشارکت با رعایت اصول شرعی طراحی شده و به عنوان جایگزینی برای اوراق قرضه در این کشورها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
یکی دیگر از تفاوت‌های کلیدی این دو ابزار، در نحوه پرداخت سود به سرمایه‌گذاران است. در اوراق مشارکت، علاوه بر سود دوره‌ای، در پایان دوره سرمایه‌گذاری نیز سود قطعی به سرمایه‌گذار پرداخت می‌شود. این در حالی است که در اوراق قرضه، سود تنها به صورت دوره‌ای پرداخت می‌شود و سود قطعی در پایان دوره تضمین شده نیست.
در نتیجه، انتخاب بین اوراق قرضه و اوراق مشارکت به عوامل مختلفی از جمله اهداف سرمایه‌گذاری، میزان ریسک‌پذیری، شرایط بازار و قوانین حاکم بر هر کشور بستگی دارد. سرمایه‌گذاران باید قبل از هرگونه تصمیم‌گیری، اطلاعات کافی در مورد هر یک از این ابزارها کسب کرده و با مشاوران مالی مشورت کنند.